Mengapa Harga Barang Tidak Turun?

Topik yang agak hangat baru-baru ini adalah keluhan yang harga barang tidak turun walaupun harga minyak telah turun. Peniaga menyalahkan pembekal, pembekal menyalahkan kos pengangkutan dan syarikat pengangkutan menyalahkan kos penyelenggaraan yang tinggi. Tiada siapa yang ingin bertanggungjawab. Antara sebab utama kenapa harga tidak turun ialah kerana struktur pasaran. Di artikel ini saya akan menerangkan apa itu struktur pasaran dan bagaimana ia mempengaruhi harga dengan menggunakan pasaran ayam sebagai contoh.

Dua contoh struktur pasaran ialah monopoli dan persaingan sempurna (perfect competition). Ciri-ciri monopoli ialah hanya terdapat satu pembekal dan harga jualan adalah jauh lebih tinggi dari harga kos. Ciri-ciri persaingan sempurna ialah terdapat banyak pembekal dan harga jualan adalah sama dengan harga kos.

Monopoli dan persaingan sempurna adalah dua hujung dalam satu spektrum yang sama, seperti yang ditunjukkan diatas. Dalam dunia sebenar kebanyakan struktur pasaran adalah diantara monopoli dan persaingan sempurna. Pasaran yang dekat dengan monopoli tidak bagus untuk pengguna kerana harga yang dibayar pengguna tinggi dan pasaran yang lebih kompetitif adalah lebih baik untuk pengguna kerana harga dibayar adalah lebih rendah.

Suruhanjaya Persaingan Malaysia (MyCC) telah membuat kajian mengenai pasaran ayam daging di Malaysia. Laporan kajian tersebut boleh didapati disini. Sama ada pasaran ayam daging di Malaysia kompetitif atau tidak bergantung kepada bilangan petani dan pengedar ayam. Ini yang MyCC nyatakan:

"In its consultation with MARDI, MyCC was informed that using the estimated population of day all chicks (“DOC”) in 2010 as proxy for broiler output, (i) 62.5 per cent, of the market was held by 10 integrators, (ii) 21.4 per cent was held by all non–integrators, and (iii) all other independent farmers held 16.0 per cent.

MyCC also looked into concentration in downstream segments of the broiler supply chain using an approach that is consistent with the approach in defining a relevant market. Based on available data on a broadly defined group of broiler products (as defined by the Department of Statistics in the Annual Manufacturing Establishment Survey 2004), a CR-4 ratio for the downstream poultry processing segment (at the MSIC 4-digit level) is calculated as 88.5 per cent, and the Herfindahl-Hirschman Index (HHI) for the same segment is calculated as 3,450. Although both these calculated indices are considerably higher than the “safe harbour” of 75 per cent (in the case of CR-4) and 1800 (in the case of HHI), both of them are only indicative, and not determinative, of possible dominance by any poultry processing firm or group of firms."

Secara ringkasnya MyCC menyatakan bahawa ada kemungkinan bahawa pasaran ayam terlalu tertumpu dan tidak kompetitif. Oleh kerana pasaran terlalu tertumpu maka pengeluar mempunyai kuasa pasaran yang terlalu besar. Kesannya adalah tidak baik untuk pengguna, seperti yang dijumpai oleh MyCC:

"MyCC has statistically confirmed, on the basis of econometric analysis, that changes in ex farm chicken (i.e. upstream) prices between January 2007 and March 2012 are transmitted asymmetrically and positively to standard broiler (i.e. downstream) prices. For every 10 per cent increase in the ex farm price of live chickens, the retail price of broilers can be expected to increase by 7.5 per cent (all other things being equal).

A similar study , based on January 2000 to December 2007 data, found that changes in retail prices of poultry respond more strongly to farm price increases rather than to farm price decreases. Specifically, the speed of retail price adjustment due to an increase in ex farm price is (statistically) much faster than when there is a decrease in the ex farm price.

On the basis of its statistical findings, MyCC has formed of the view that the close to immediate pace and extent by which ex farm price increases are passed-on to wholesale and/or retail prices may be related to or caused by market power and/or the exercise of oligopolistic behaviour in the intermediate (wholesale) stages of supply chain."

Petikan diatas menyatakan bahawa apabila kos naik sebanyak 10% (kerana harga minyak naik contohnya) harga ayam akan naik sebanyak 7.5% serta merta. Namun begitu apabila kos turun, harga ayam turun hanya sedikit dan turun dengan lambat. Ini berlaku kerana pasaran pengeluar daging ayam dikawal oleh beberapa pengusaha besar.

Walaupun kajian di atas adalah spesifik kepada pasaran ayam, tetapi struktur pasaran kurang kompetitif yang sama juga wujud di pasaran lain. Pasaran-pasaran kurang kompetitif ini yang menyebabkan paras harga tidak turun walaupun harga kos telah turun.

Penyelesaian

Beri kuasa kepada MyCC

Institusi persaingan di Eropah dan Amerika Syarikat mempunyai kuasa untuk menyekat gabungan syarikat yang boleh mengurangkan persaingan. Mereka juga boleh memecahkan syarikat yang terlalu besar atau mempunyai kuasa monopoli. Dengan memberi kuasa sama MyCC boleh menyekat "vertical integration" yang boleh mengurangkan persaingan.

Liberalisasi Perdagangan (Trade Liberalization)

"Most imports are of broiler parts that are processed into value added product, e.g. chicken sausages, burgers and nuggets. Such imports are subject to trade policy and quota regulations. This has an implication that the quantity of imported products will only have, if any, a small market effect on the domestic prices of live broilers, especially during festive seasons."

Petikan diatas menyatakan bahawa sekatan import seperti "Approved Permits" (AP) dan kuota import menghalang kemungkinan harga turun dengan persaingan daripada luar. Sebagai contoh, semasa musim perayaan permintaan ayam meningkat. Tetapi pengeluaran ayam tempatan adalah tetap maka mengikut teori "supply and demand" harga ayam tentulah akan naik ketika waktu perayaan.

"MyCC understands that imposing a “permitted maximum” retail price regime for no more than 2 weeks before and after a festival is aimed at preventing consumers from being charged exorbitantly by retailers. But it may also inadvertently weaken retailers’ competition with one another, as well as create market distortions and a lack of transparency in the commercial relationships between wholesalers and retailers. 
Instead of actually competing with one another, all retailers in a “wet” market may decide to sell their broilers at a price close to or at the level of the “permitted maximum” price. Although this could be seen as retailers’ compliance with the “permitted maximum” price, it could also be a tacit form of collusion between and among wholesalers and retailers. Thus, even when consumers have been protected from paying no more than the “permitted maximum” price, any collusive behaviour on the part of retailers will effectively deny consumers of the potential and additional benefits of lower prices that will result from actual market competition."

Usaha kerajaan untuk mengurangkan harga ayam dengan meletakkan harga maksimum memburukkan lagi keadaan kerana harga maksimum menjadi harga rujukan untuk pengusaha berpakat. Selain itu harga maksimum ini selalunya melebihi kos pengusaha besar tetapi lebih rendah daripada kos pengusaha kecil. Lama kelamaan pengusaha kecil akan muflis, mengurangkan lagi persaingan kepada pengeluar-pengeluar utama.

Tanpa sekatan import, pasaran boleh menjangka kenaikan permintaan di masa perayaan dan meningkatkan bekalan ayam melalui import. Ketika harga minyak turun seperti sekarang persaingan daripada pembekal ayam luar negara juga akan memaksa pengusaha tempatan menurunkan harga.

Namun begitu persaingan luar mungkin akan menyebabkan petani kecil tempatan muflis. Jadi persoalannya ialah adakah berbaloi menolong pengusaha ayam daging tempatan jika semua rakyat perlu membayar harga yang lebih tinggi. Atau dari perspektif lain, dengan AP dan kuota import, rakyat Malaysia sebenarnya sedang memberi subsidi kepada petani ayam tempatan. Perkara sama juga terjadi dengan apa-apa sekatan import dalam mana-mana industri. AP kereta bermakna pembeli kereta tempatan sedang memberi subsidi kepada pengeluar kereta tempatan.

Boikot (tidak mengira kaum)

Adalah sukar untuk memboikot komoditi seperti ayam kerana kurang pengganti lain. Namun begitu adalah lebih mudah untuk memboikot syarikat atau restoran tertentu. Jika Malaysia mempunyai budaya memboikot, kuasa pasaran syarikat-syarikat di Malaysia akan menjadi lebih lemah dan ini akan memberi inisiatif untuk mereka menurunkan harga.

Gambarajah diatas menunjukkan apa yang akan terjadi apabila pengguna tidak menggunakan kuasa pembeli dengan sepenuhnya dan terus membeli barang daripada syarikat yang mengenakan harga yang tinggi. Dengan harga asal syarikat mendapat keuntungan sebanyak kawasan oren dan hijau. Apabila ia menaikkan harga, keuntungannya menjadi kawasan oren dan biru. Perbezaan keuntungan di antara harga asal dan menaikkan harga adalah diantara kawasan biru dan hijau. Kerana kawasan hijau adalah lebih kecil dari kawasan biru, maka syarikat ini akan memilih untuk menaikkan harga kerana dengan berbuat demikian syarikat mendapat untung yang lebih.

Bagaimana pula jika pengguna lebih fleksibel dimana jika syarikat ini meletakkan harga terlalu mahal maka pengguna akan menggunakan haknya untuk membeli daripada syarikat lain? Seperti yang ditunjukkan diatas, dalam situasi ini apabila syarikat menaikkan harga keuntungan lebihnya adalah kawasan berwarna biru, yang jauh lebih sedikit daripada keuntungan yang akan hilang iaitu kawasan berwarna hijau. Maka syarikat ini bukan sahaja tidak akan menaikkan harga, malah ia akan menurunkan harga kerana dengan berbuat demikian syarikat akan mendapat keuntungan yang lebih.